Đề tài công nhân và người lao động vốn là thế mạnh quen thuộc và
xuyên suốt quá trình sáng tác văn xuôi của nhà văn Nguyễn Quốc Hùng và anh đã
thu được thành công ít nhiều. Nhưng đến tiểu thuyết thứ năm của mình mang tên “Mộ đá ngang lưng trời”,
Nguyễn Quốc Hùng lại rẽ sang một đề tài hoàn toàn khác – đó là đề tài chiến
tranh và người lính. Cuốn tiểu thuyết này ra đời sau khi trận chiến Vị Xuyên
kết thúc được ba mươi năm và cũng là quãng thời gian mà tác giả đã trực tiếp
cầm súng nơi chiến trường này, trở về sống đời bình thường sau quân ngũ. Với
anh, những kí ức vẫn còn vẹn nguyên, sự xúc động về tình đồng đội vẫn còn dồn
nén trong tâm trí, đã thúc giục bản thân phải bày tỏ khúc bi tráng của chiến trường
qua trang viết. Ai từng biết đến những trận đánh Vị Xuyên (Hà Giang), ai từng
biến đến sự khốc liệt của địa danh từng được ví như “cối xay thịt” này, đọc
cuốn tiểu thuyết của Nguyễn Quốc Hùng, hẳn khó cầm nước mắt.
Tiểu thuyết gồm 3 phần, mỗi phần đều có khúc Vĩ thanh riêng,
liên kết và xuyên suốt. Tác giả dày công khắc họa hàng chục nhân vật lấy nguyên
mẫu từ những người đồng đội, cùng nhau đi qua những cơn mưa rừng xối xả, những
cơn bão đạn bỏng rát, những trận chiến bên bờ sinh – tử. Từng diễn biến tâm lý,
sinh hoạt thường ngày của những người lính Vị Xuyên, từng phút từng giây của
cuộc chiến được Nguyễn Quốc Hùng tường thuật lại khá chi tiết và chân thật, đến
mức người đọc có cảm giác như đang cùng các chiến sĩ bấm chân trên những dốc
núi trơn trượt, bết đất đỏ và còn có thể nghe thấy tiếng ầm của đạn, pháo,
tiếng rung của đất núi và đá nơi biên giới Hà Giang ngày ấy. Ngay phần mở đầu,
Nguyễn Quốc Hùng bộc bạch: “Tôi viết cuốn sách này bằng kí
ức của tôi và của nhiều đồng đội khác.”. Chính là người trong cuộc
nên tác giả giúp bạn đọc hiểu thấu đáo về cuộc sống, sinh hoạt và tư tưởng của
người chiến sĩ trên mặt trận này. Những địa danh như “đồi thịt băm” hay “lò vôi
thế kỉ” và nhiều cái tên khác mà những ai từng quan tâm tới mặt trận Vị Xuyên
đã biết tới, nay thông qua cuốn tiểu thuyết, bằng những câu chuyện, những hình
ảnh xác thực được tác giả phản ánh, bạn đọc lại thêm dịp có thể hiểu là tại sao
có những cái tên nghe khủng khiếp như vậy.
Những chiến sĩ tham trận đánh Vị Xuyên trong chiến tranh biên giới
phía Bắc những năm 1984 – 1989 được nhà văn Nguyễn Quốc Hùng khắc họa qua tiểu
thuyết Mộ đá ngang lưng trời với dáng vóc hiên ngang, khí phách
kiên cường, đã vì danh dự mà hy sinh xương máu bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng
của Tổ quốc. Danh dự của con người, danh dự người chiến sĩ trên trận
chiến này được tác giả nhiều lần nhắc tới. Tâm trạng của người lính trước khi
vào trận chiến sinh tử động viên nhau: “– Sợ chứ. Ai chả sợ. Nhưng một
khi chấp nhận là người lính tức là chấp nhận nguy hiểm, chấp nhận hy sinh, cái
đấy nó át cái sợ đi thôi. Không biết ở tuổi cậu có thấy ấm ức trong lòng, còn
cái danh dự nữa, nó vào cướp nhà mình thì mình phải chiến lại, có thấy thế
không?
– Dạ!
– Danh dự đấy!”
Khi những người lính xung phong, quyết tử với kẻ thù, thì triết
lý sống ấy thật giản dị như:“C trưởng nhìn đội hình đơn vị
rồi hô to: – Vì danh dự, vì truyền thống của quân đội ta, tất cả anh em tiến
lên!
Những bóng người bật dậy lao thẳng lên phía trước.”
Và còn cái danh dự quyết
không để đánh mất, đó là làm xấu hình ảnh của người chiến sĩ trước kẻ thù thâm
độc.
